Prawo własności przemysłowej

Pojęcie własności przemysłowej wywodzi się z Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej z 20.03.1883 r. Dobrami chronionymi przez bezwzględne prawa własności przemysłowej na podstawie polskiej ustawy są: wynalazki - chronione patentami, wzory użytkowe i znaki towarowe - chronione odpowiednimi dla nich prawami ochronnymi oraz wzory przemysłowe, oznaczenia geograficzne i topografie układów scalonych - chronione odpowiednimi prawami z rejestracji.

Prawa własności przemysłowej są ograniczone w czasie (z wyjątkiem prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego - które jako jedyne ma charakter bezterminowy). Pozostałe prawa chronione są przez oznaczony czas, jednak mogą być przedłużane na kolejne okresy ochronne.

Odmiennie od praw autorskich ochrona praw własności przemysłowej cechuje się formalnym trybem jej powstania. Namalowany przez artystę obraz od momentu jego utrwalenia jest chroniony prawem autorskim, natomiast wynalazek techniczny czy wzór użytkowy dla uzyskania ochrony wymaga rejestracji.

Ochrona własności przemysłowej powstaje na skutek decyzji wydanej przez Urząd Patentowy Rzeczpospolitej Polskiej (UPRP) w dość mocno sformalizowanej i nie krótkiej procedurze.

Co do zasady prawa związane z własnością przemysłową dotyczące rozwiązań technicznych (wynalazek, wzór, topografia) przysługują twórcy (lub współtwórcom). Jednakże ustawodawca przewidział kilka wyjątków, a wśród nich najdonioślejszym jest ten przewidujący prawo do uzyskania patentu lub prawa ochronnego czy prawa z rejestracji przez pracodawcę lub zamawiającego, w sytuacji, gdy wynalazek czy wzór (użytkowy lub przemysłowy) powstał w wyniku wykonywania obowiązków wykonywanych na podstawie umowy o pracę lub innej umowy. Warto jednak podkreślić, iż wyjątek ten nie pozbawia jednak twórcy prawa do wynagrodzenia.
Twórcy wynalazku (a więc rozwiązania technicznego, które spełnia kryteria nowości, poziomu wynalazczego i przemysłowej przydatności) podobnie jak twórcy utworu przysługują pewne prawa osobiste, w szczególności chodzi tu o prawo do autorstwa wynalazku, a więc do bycia wymienionym w zgłoszeniu, publikacjach i innych dokumentach, jako twórca/autor wynalazku.

Prawo własności przemysłowej obejmuje także znaki towarowe, a więc każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa takie jak wyraz, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna (kształt). Na terytorium naszego kraju rozróżnia się dwa rodzaje znaków chronionych prawem: są to znaki powszechnie znane i znaki zarejestrowane.
Znak może być zarejestrowany na podstawie zgłoszenia do odpowiedniego urzędu, co pozwala na uzyskanie wyłącznego prawa do jego używania w celach komercyjnych. Ochrona znaków ma na celu zapobieganie wprowadzaniu konsumentów w błąd oraz ochronę wartości marki przed nieuczciwą konkurencją.

Prawa ochronnego na znak towarowy udziela UPRP w formie decyzji. Może być ono udzielone na rzecz każdego podmiotu, nie musi być to twórca, nie musi to być także przedsiębiorca. Istnieją jednak pewne przeszkody uniemożliwiające udzielenie ochrony. Przeszkody te mogą mieć charakter bezwzględny (np. brak zdolności odróżniającej czy użycie w znaku oznaczeń publicznych i urzędowych) lub względny (zachodzą w sytuacji kolizji z innymi zgłoszonymi znakami czy prawami osób trzecich).
Ochrona wzorów przemysłowych (a więc wytworów z pogranicza sztuki i przemysłu, mających zaspokoić potrzeby materialne i estetyczne) czy ochrona wzorów użytkowych (nowych i nadających się do przemysłowego zastosowania rozwiązań o charakterze technicznym, dotyczące kształtu lub budowy przedmiotu) udzielana jest również przez UPRP. Ochrona wzorów przemysłowych trwa 25 lat, a użytkowych 10 lat od daty dokonania zgłoszenia.

Istnieje kilka metod, które mogą być stosowane w celu ochrony praw własności przemysłowej. Najbardziej oczywistym sposobem jest szukanie ochrony sądowej. Najpowszechniej w sądach spotykane są sprawy związane z naruszeniem wyłącznych i bezwzględnych praw własności przemysłowej (patentów, praw ochronnych i praw z rejestracji). Poszkodowanemu przysługują roszczenia o zaniechanie naruszeń, o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści oraz o naprawienie wyrządzonej szkody. Można także żądać, aby sąd nakazał naruszycielowi wycofanie z obrotu wytworzonych z naruszeniem prawa rzeczy albo ich zniszczenie.

Istnieje także możliwość zastosowanie rozwiązań pozasądowych, np. mediacji czy arbitrażu, które w praktyce mogą być szybszą i tańszą drogą rozwiązania sporu.

Nie sposób nie wspomnieć także o postępowaniach przed Urzędem Patentowym Rzeczpospolitej Polskiej, takich jak postępowanie sprzeciwowe czy postępowanie o unieważnienia prawa ochronnego czy patentu.