Europejski Zielony Ład to szeroki pakiet inicjatyw politycznych i prawnych, których celem jest transformacja ekologiczna krajów Unii Europejskiej i osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. Ma on również pomóc przekształcić UE w nowoczesną, zasobooszczędną i konkurencyjną gospodarkę. W ramach tego pakietu pojawia się coraz więcej aktów prawnych mających wpływ na działalność unijnych przedsiębiorstw. Jednym z nich jest rozporządzenie EUDR, czyli Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów oraz uchylenia rozporządzenia (UE) nr 995/2010.
Czym jest EURD?
EURD to unijne rozporządzenie, a więc akt prawny mający bezpośrednie zastosowanie we wszystkich krajach Unii Europejskiej i niewymagający implementacji. Celem Rozporządzenia EUDR jest zminimalizowanie wpływu Unii na wylesianie i degradację lasów na całym świecie, a tym samym przyczynienie się do ograniczenia globalnego wylesiania oraz zmniejszenie wkładu Unii w emisje gazów cieplarnianych i globalną utratę różnorodności biologicznej. Cel ten ma zostać osiągnięty poprzez zobowiązanie unijnych przedsiębiorstw do wykazania, że ich produkty nie przyczyniły się do degradacji lasów.
Jakich produktów dotyczy EUDR?
Rozporządzenie EUDR posługuje się dwoma głównymi pojęciami: odnośnych towarów i odnośnych produktów. Jako odnośne towary wymieniono: bydło, kakao, kawę, palmę olejową, soję, kauczuk i drewno. Natomiast odnośne produkty, to produkty szczegółowo wymienione w załączniku do rozporządzenia EUDR, które zawierają odnośne towary, były nimi karmione lub zostały wytworzone przy ich użyciu. Przykładowo można wymienić, że do produktów wymienionych w EUDR zaliczają się m.in.: skóra, masło, tłuszcz, czekolada i pozostałe przetwory spożywcze zawierające kakao, kawa, olej palmowy, nici, sznurki, opony, artykuły i dodatki odzieżowe z gumy, drewniane ramy, naczynia z drewna, papier czy książki.
Odnośne towary i odnośne produkty nie będą mogły być wprowadzane do obrotu ani udostępniane na rynku, jeżeli nie spełniają łącznie następujących warunków:
Odnośne towary i odnośne produkty nie będą mogły być wprowadzane do obrotu ani udostępniane na rynku, jeżeli nie spełniają łącznie następujących warunków:
- nie powodują wylesiania;
- zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji; oraz
- przedłożono w ich sprawie oświadczenie o należytej staranności.
Jakich przedsiębiorców dotyczy EUDR i jakie obowiązki na nie nakłada?
EUDR dotyczy przedsiębiorców, którzy wprowadzają odnośne produkty do obrotu lub je wywożą poza teren UE, a także udostępniają odnośne produkty na rynku.
Zasadniczym obowiązkiem przedsiębiorców, których dotyczy omawiane rozporządzenie jest zachowania należytej staranności. Zachowanie należytej staranności jest konieczne dla udowodnienia, że produkty są zgodne z wymogami EUDR, tj. nie powodują wylesiania i zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji. W celu zapewnienia należytej staranności, firmy zobowiązane są do gromadzenia odpowiednich informacji, dokonywania oceny ryzyka oraz podejmowania środków zmniejszających ryzyko. W przypadku spełnienia przez daną firmę tych wymogów należy jeszcze złożyć odpowiednie oświadczenie o należytej staranności.
Wśród informacji, które należy gromadzić jest m.in. informacja o geolokalizacji wszystkich działek, na których odbyła się produkcja odnośnych towarów, które zawiera odnośny produkt lub z użyciem których został wytworzony, a także dane przedsiębiorstwa lub osoby, od których pochodziły dostawy oraz możliwe do zweryfikowania informacje świadczące o tym, że produkty nie powodują wylesiania.
Na podstawie gromadzonych danych należy dokonać oceny ryzyka dotyczącej zgodności produktów z wymogami wynikającymi z rozporządzenia. W ramach oceny ryzyka należy uwzględnić m.in. przypisanie ryzyka do danego kraju produkcji lub jego części (ustalony został trzystopniowy system oceny krajów lub ich części: „o wysokim ryzyku”, „o niskim ryzyku” oraz „o standardowym ryzyku” powodowania wylesiania).
Przedsiębiorcy będą mieli także obowiązek wprowadzić zestaw odpowiednich procedur i środków, aby zapewnić zgodność odnośnych produktów z EUDR i regularnie poddawać je przeglądowi. Duże przedsiębiorstwa będą także zobowiązane do podawania do publicznej wiadomości sprawozdań dotyczące ich systemu należytej staranności.
Zasadniczym obowiązkiem przedsiębiorców, których dotyczy omawiane rozporządzenie jest zachowania należytej staranności. Zachowanie należytej staranności jest konieczne dla udowodnienia, że produkty są zgodne z wymogami EUDR, tj. nie powodują wylesiania i zostały wyprodukowane zgodnie z właściwymi przepisami kraju produkcji. W celu zapewnienia należytej staranności, firmy zobowiązane są do gromadzenia odpowiednich informacji, dokonywania oceny ryzyka oraz podejmowania środków zmniejszających ryzyko. W przypadku spełnienia przez daną firmę tych wymogów należy jeszcze złożyć odpowiednie oświadczenie o należytej staranności.
Wśród informacji, które należy gromadzić jest m.in. informacja o geolokalizacji wszystkich działek, na których odbyła się produkcja odnośnych towarów, które zawiera odnośny produkt lub z użyciem których został wytworzony, a także dane przedsiębiorstwa lub osoby, od których pochodziły dostawy oraz możliwe do zweryfikowania informacje świadczące o tym, że produkty nie powodują wylesiania.
Na podstawie gromadzonych danych należy dokonać oceny ryzyka dotyczącej zgodności produktów z wymogami wynikającymi z rozporządzenia. W ramach oceny ryzyka należy uwzględnić m.in. przypisanie ryzyka do danego kraju produkcji lub jego części (ustalony został trzystopniowy system oceny krajów lub ich części: „o wysokim ryzyku”, „o niskim ryzyku” oraz „o standardowym ryzyku” powodowania wylesiania).
Przedsiębiorcy będą mieli także obowiązek wprowadzić zestaw odpowiednich procedur i środków, aby zapewnić zgodność odnośnych produktów z EUDR i regularnie poddawać je przeglądowi. Duże przedsiębiorstwa będą także zobowiązane do podawania do publicznej wiadomości sprawozdań dotyczące ich systemu należytej staranności.
Kiery EUDR zacznie obowiązywać?
Rozporządzenie już weszło w życie, jednak nie w całości. W zakresie obowiązków nakładanych na duże przedsiębiorstwa rozporządzenie ma wejść w życie w dniu 30.12.2024 r., natomiast w zakresie MŚP i mikroprzedsiębiorstw od 30.06.2025 r.
Na początku października Komisja Europejska opublikowała jednak komunikat, zgodnie z którym stosowanie EUDR ma zostać wydłużone o 12 miesięcy. Jest to niewątpliwie dobra wiadomość, gdyż świadomość wśród polskich przedsiębiorstw w tym przedmiocie jest znikoma. Według szacunków Ministerstwa Klimatu i Środowiska rozporządzenie ma dotyczyć około 116 tys. polskich przedsiębiorstw. Opóźnienie wejścia tej regulacji w życie pozwoli im na przygotowanie się do stosowania EUDR i wdrożenie odpowiednich procedur. Oczekujemy zatem na formalne przesunięcie daty rozpoczęcia stosowania EUDR.
Warto wyjaśnić, że duże przedsiębiorstwa w rozumieniu EUDR to firmy, które przekraczają co najmniej dwa z trzech następujących kryteriów: (i) suma bilansowa: 25 000 000 EUR; (ii) przychody netto ze sprzedaży: 50 000 000 EUR; (iii) średnia liczba zatrudnionych w roku obrotowym: 250. Pozostałe firmy, które nie spełniają ww. kryteriów zaliczane są do kategorii MŚP (małych i średnich przedsiębiorstw) lub mikroprzedsiębiorstw. To rozróżnienie ma znaczenie dla zidentyfikowania obowiązków nakładanych na przedsiębiorców przez EUDR oraz daty, od której należy je stosować.
Odpowiedzialność
Kary przewidziane za nieprzestrzeganie obowiązków wynikających z przepisów Rozporządzenia to m.in.:
Powyżej wskazane kary na ten moment są opisane wyłącznie w Rozporządzeniu. Nie zostały one jeszcze zaimplementowane do polskiego porządku prawnego, podobnie jak nie wyznaczono jeszcze właściwych organów odpowiedzialnych za realizację w Polsce obowiązków wynikających z rozporządzenia. Organy te - po ich wyznaczeniu - będą uprawnione do przeprowadzania kontroli w zakresie stosowania rozporządzenia oraz nakładania kar.
- grzywna wynosząca do 4 % łącznego rocznego obrotu osiągniętego w całej Unii w roku finansowym poprzedzającym decyzję o nałożeniu grzywny;
- konfiskata odnośnych produktów;
- konfiskata dochodów uzyskanych z transakcji obejmujących odnośne produkty;
- czasowe wykluczenie na okres maksymalnie 12 miesięcy z procedur udzielania zamówień oraz z dostępu do finansowania publicznego, w tym procedur przetargowych, dotacji i koncesji;
- czasowy zakaz wprowadzania do obrotu lub udostępniania odnośnych towarów i odnośnych produktów na rynku lub wywozu odnośnych towarów i odnośnych produktów.
Powyżej wskazane kary na ten moment są opisane wyłącznie w Rozporządzeniu. Nie zostały one jeszcze zaimplementowane do polskiego porządku prawnego, podobnie jak nie wyznaczono jeszcze właściwych organów odpowiedzialnych za realizację w Polsce obowiązków wynikających z rozporządzenia. Organy te - po ich wyznaczeniu - będą uprawnione do przeprowadzania kontroli w zakresie stosowania rozporządzenia oraz nakładania kar.
Choć dzięki wydłużeniu czasu na rozpoczęcie stosowania EUDR o 12 miesięcy polscy przedsiębiorcy mogą trochę odetchnąć, to należy jednak z całą mocą podkreślić, że przygotowanie organizacji do stosowania rozporządzenia będzie czasochłonne i wymaga odpowiedzialnego podejścia. Nie można zatem zwlekać z podjęciem odpowiednich działań.
Zachęcam do zapoznania się z innymi artykułami dotyczącymi:
Prawa gospodarczego:
ESG:
Prawa gospodarczego:
- RODO - informacja o kategoriach czy o tożsamości odbiorców danych
- Umowy dystrybucyjne i franczyzowe - nowe regulacje!
- Atak hakerski a odpowiedzialność odszkodowawcza na gruncie RODO
- Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – praca i usługi świadczone przez wspólnika - część I
- Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością – praca i usługi świadczone przez wspólnika - część II
- Ustawa o ochronie sygnalistów
- Ustawa o ochronie sygnalistów - cz. 2
- Ostatni dzwonek na wdrożenie ustawy o ochronie sygnalistów
ESG:
- Jakie są korzyści dla przedsiębiorstw z wdrożenia ESG?
- "E" jak environment, czyli ESG na czynniki pierwsze - cz. 1
- "S" jak social responsibility, czyli rozkładamy ESG na czynniki pierwsze - cz. 2
- "G" jak governance, czyli rozkładamy ESG na czynniki pierwsze - cz. 3
- ESG, czym jest i kogo dotyczy
- Przyjęcie ESRS przez Komisję Europejską